آداب و احكام مسجد

آداب و احكام مسجد

سؤال 198ـ آيا منبر مسجد، در حرمت نجس نمودن و لزوم تطهير فورى، حكم خود مسجد را دارد؟

جواب: منبر حكم مسجد را ندارد.

سؤال 199ـ انجام كارهايى كه مزاحم نماز است، مثل سخنرانى، موعظه، تفسير قرآن، بلند خواندن تعقيبات، برپايى مجلس ترحيم، در مساجد چه حكمى دارد؟

جواب: اين امور معمولا مزاحم نمازگزاران نيست و اگر مزاحمتى ايجاد كند، بايد ترتيبى بدهند كه نمازگزاران بتوانند نماز خود را بخوانند.

سؤال 200ـ آيا مى توان زيرزمين متروكه مسجدى كه هيچ استفاده اى از آن نمى شود را اجاره داد، و در آمد آن را صرف هزينه هاى مسجد كرد؟

جواب: جايز نيست.

فعّاليّتهاى مساجد

سؤال 201ـ يكى از روحانيّون مدّتى است كلاسهايى با عنوان N _ L _ P، يا

[ 72 ]

تكنيكهاى موفقيّت، برگزار مى كند، كه بعضاً در اين كلاسها مباحثى از «يوگا» و «انرژى درمانى» و مانند آن نيز مطرح مى شود. سؤال اين است كه:

1ـ آيا اين علم مفيد و جايز مى باشد؟

2ـ تبليغ آن در مساجد، و با هزينه بيت المال چه حكمى دارد؟

3ـ آيا اجراى آن توسّط شخصى كه لباس دين به تن دارد اشكالى ندارد؟

جواب: يوگا و انرژى درمانى اگر در حدّ معقول و مفيد باشد اشكالى ندارد; ولى بايد محلّ ديگرى غير از مسجد براى آن انتخاب كرد.

سؤال 202ـ غذا خوردن در مجلس ختم و مانند آن، كه در مسجد برگزار مى شود، چه حكمى دارد؟

جواب: اگر براى نمازگزاران مزاحمت ايجاد نكنند، و سبب آلودگى مسجد نگردد، اشكالى ندارد.

ورود كفّار به مسجد

سؤال 203ـ مسجد وكيل شيراز يكى از بناهاى معظم و تاريخى تمدّن اسلامى است، كه مورد علاقه اغلب جهانگردان و ايرانگردان بوده و هست. در سنوات اخير به علّت عدم تعميرات اساسى، آسيبهاى غير قابل جبرانى به وجود آمده كه اين جانب حسب وظيفه شرعى خود به عنوان متولّى شرعى و قانونى مسجد با همكارى و هماهنگى و نظارت اداره اوقاف در خارج ساعات نماز و عبادات مسلمين، اقدام به تهيّه و فروش بليط به جهانگردان خارجى با حفظ رعايت شؤونات اسلامى نموده ام (همانند مساجد امام و شيخ لطف الله و مسجد جامع اصفهان) تا در آمد حاصله، صرف هزينه تعميرات و نظافت و نگهدارى مسجد شود; چنانچه اين موضوع خلاف شرع و اسلام مى باشد، ما را ارشاد فرماييد.

جواب: آمدن آنهابه مسجد در صورتى كه جهات شرعى را رعايت كنند و سبب آلودگى مسجد نشود و موجب خوش بينى آنها به اسلام و مسلمين گردد، اشكالى ندارد. و گرفتن وجهى از آنها در صورتى جايز است كه با ميل و رضاى خود آن را بدهند، و الزامى براى اين كار نباشد.

[ 73 ]

موقوفات مسجد

سؤال 204ـ آيا وقف كردن اجناسى كه احتمال سرقت آن زياد است، و همين امر سبب مى شود كه اغلب اوقات درِ مسجد بسته باشد، صحيح است؟

جواب: چنين وقفى اشكال ندارد; و وظيفه مردم آن است كه از آن مواظبت كنند.

سؤال 205ـ فروختن برخى از اجناس، كه مورد نياز مسجد نيست، يا امروزه استفاده از چنان وسايلى متعارف نمى باشد، و در مساجد ديگر نيز به همين جهت قابل استفاده نيست (مانند فرش كهنه، يا بخارى نفت سوز) چه حكمى دارد؟

جواب: در فرض مسأله فروختن آن اجناس و تهيّه اجناس مورد لزوم مانعى ندارد; ولى اولويّت با اجناس مشابه است (مثلا فرش نو به جاى فرش كهنه).

سؤال 206ـ فرش يا وسيله ديگرى از مسجد، كه از ارزش بسيار بالايى برخوردار است، اگر مورد استفاده قرار گيرد، در مدّت بسيار كوتاهى ارزش آن به مقدار زيادى كاهش مى يابد، در صورتى كه فروش آن به نفع مسجد باشد، آيا فروش آن جايز است؟

جواب: در فرض مسأله، فروش آن اشكالى ندارد، و مانند مسأله قبل عمل شود.

سؤال 207ـ فروش فرشهاى مسجد كه داراى اندازه هاى متفاوت و رنگهاى مختلف است، به منظور يك نواخت كردن آنها و ايجاد جذّابيّت بيشتر، كه در نهايت سبب جذب افراد بيشترى به مسجد خواهد شد، چه حكمى دارد؟

جواب: اگر فرشها وقف مسجد باشند، چنين كارى جايز نيست، چون ضرورتى ندارد. ولى اگر ملك مسجد باشد، اين كار مانعى ندارد. (ملك مسجد مانند وسايلى كه از درآمد موقوفه و مانند آن خريدارى مى شود.)

تخريب ساختمان مسجد

سؤال 208ـ مقرّر گرديد با تخريب و توسعه و تبديل به احسن مسجدى كه از نظر

[ 74 ]

ساختمان عمر مفيد خود را سپرى كرده، مصلاّى شهر ما احداث گردد. لطفاً به سؤالات زير پاسخ دهيد.

1ـ آيا حكم مسجد سابق در طبقات فوقانى يا تحتانى بناى جديد هم جارى است؟ آيا مى توان فضاى فوقانى آن بخش از شبستان جديد كه جايگزين شبستان قديم مى گردد را به استفاده جديدى نظير كتابخانه، كلاس آموزش و امثال آن اختصاص داد؟

جواب: احكام مسجد درباره آنچه روى زمين سابق ساخته مى شود، جارى است، ولى اگر زمين هايى اضافه گردد، تابع صيغه وقف جديد است; و امّا ساختن كتابخانه و مانند آن در صورتى كه مزاحمتى با نمازگزاران نداشته باشد، اشكالى ندارد.

2ـ در بناى جديد ضرورت دارد بخش كمى از شبستان قديم براى تعريض ديوارها، يا احداث ستون، يا مأذنه (گلدسته)، يا محل ايراد خطبه اختصاص داده شود. آيا اين تصرّفات جايز است؟

جواب: اين گونه تصرّفات، كه مزاحمتى با نمازگزاران ندارد، مانعى ندارد.

سؤال 209ـ محلّى، طبق اسناد معتبر و مسلّم، وقف مسجدى شده است. از طرفى قسمت اعظم آثار مسجد در اثر مرور زمان از بين رفته ولى قسمتى از آثار از جمله محراب آن هنوز باقى است. با توجّه به وقف بودن محلّ براى مسجد، متولّى موقوفه قصد احداث مسجد در محلّ مسجد مخروبه سابق را دارد; ولى احداث مسجد و عمل به نيّت واقف با بعضى از مقرّرات ميراث فرهنگى تعارض دارد; در صورتِ تعارضِ نيّتِ واقف با مقرّرات ميراث فرهنگى، عمل به كدام يك مقدّم است؟ تكليف شرعى متولّى موقوفه چيست؟

جواب: تا ممكن است بايد با كمك گرفتن از اهل خبره و اطّلاع، جمع ميان بناى مسجد و حفظ آثار فرهنگى شود. و اگر ممكن نشد، اولويّت با مسجد است.

سؤال 210ـ مسجد محمّديّه واقع در سه راه موزه قم در طرح توسعه حرم مطهر حضرت معصومه(عليها السلام) قرار گرفته است. اين اداره ناچار به واگذارى و تخريب

[ 75 ]

ساختمان موجود مسجد و بازسازى مجدّد آن در دو طبقه به صورت هماهنگ با طرح حرم مى باشد. در اين واگذارى به صورت كتبى شرط شده كه در هر حال محدوده مسجد به عنوان مسجديّت، بايد براى هميشه ثابت و مشخّص بوده باشد. نظر حضرتعالى در اين مورد چيست؟

جواب: در صورتى كه مطمئن باشيد مسجد مجدّداً بازسازى مى شود، و چيزى از آن كم و كاست نمى گردد، و بلايى كه بر سر بعضى از مساجد آوردند بر سر آن نمى آورند، تخريب و بازسازى آن اشكالى ندارد.

ديگر احكام مسجد

سؤال 211ـ امام جماعتى از منزل موقوفه مسجد در طول ساليان حضورش در آن مسجد، استفاده نموده است، در حالى كه خود، صاحب منزل شخصى مى باشد. آيا مى تواند پس از تركِ منزلِ مسجد، و انتقال به منزل شخصى خويش، اين منزل موقوفه را به شخص ثالثى اجاره داده و خود، مال الاجاره را تملّك كند؟

جواب: چنانچه منزل براى سكونت امام جماعت مسجد ساخته شده، اجاره آن جائز نيست; مگر آن كه امام جماعت از آن استفاده نكند و بلا مصرف بماند; در اين صورت مى توان آن را اجاره داد و مال الاجاره آن را صرف نيازهاى مسجد كرد، و اگر امام جماعت ناچار است در جاى ديگرى خانه اجاره كند، مى توان مال الاجاره آن خانه را از اين وجه پرداخت كرد; ولى در صورتى كه منزل ملكى داشته باشد، مال الاجاره به او تعلّق نمى گيرد.

سؤال 212ـ براى بهبود عبور و مرور بر اساس طرح تفصيلى شهر، شهردارىِ محلّ، اصرار بر عقب نشينى ديوار قبلى شبستان مسجد ـ در حدود نيم متر ـ دارد، در اين مورد چه مى فرماييد؟

جواب: تا مجبور نشويد، عقب نشينى نكنيد.

سؤال 213ـ مسجدى در محلّه ما وجود دارد كه سابقاً حمّامى در جلوى آن قرار داشت، و بين حمّام و مسجد، كوچه اى فاصله شده بود. بر اثر مخروبه شدن حمّام و

[ 76 ]

توسعه خيابان و احداث ميدان، حمّام جزء خيابان شده و كوچه، جلوى مسجد و كنار ميدان قرار گرفته است. از آنجا كه اين كوچه فعلا هيچ استفاده اى جز براى مسجد ندارد، قرار شد در صورت مجاز بودن، جهت نما و كفشدارى مسجد از آن استفاده شود. زمين مذكور متعلّق به افرادى است كه به جهت خروج از كشور، يا عدم حيات مالكين اصلى و تعدّد ورثه تحصيل رضايت همگى آنها ميسّر نيست. از طرفى زمين مسجد و حمّام سابق و كوچه، با رضايت خودشان و براى استفاده عموم ساخته شده بود. با توجّه به شرح بالا، الحاق كوچه به مسجد چه حكمى دارد؟

جواب: در صورتى كه كوچه مزبور در حال حاضر هيچ استفاده اى براى عبور و مرور ندارد و ميدان و خيابان، مشكل عبور و مرور را كاملا حلّ مى كند، و همان طور كه نوشته ايد، تنها فايده كوچه سابق اين است كه براى مسجد مورد استفاده قرار گيرد، در چنين شرايطى مانعى ندارد كه از آن به نفع مسجد استفاده كنند.

سؤال 214ـ شخصى گوشه اى از ملك خود را براى عبادت برگزيده، و حجره اى در آن ساخته، و در آن جا به عبادت مى پردازد. به تدريج همسايگان او نيز در حال حياتش در آن محل نماز مى خوانند. مردم بعد از وفات شخص مذكور، حجره اش را خراب كرده، و آن را به صورت مسجد در مى آورند. ولى ورثه نه قبلا راضى به اين كار بوده، و نه اكنون راضى هستند، بلكه آن زمين را غصبى اعلان كرده اند، امّا مردم به حرف آنها اعتنايى ننموده، و نمازشان را در آن جا به جا مى آورند. حكم چنين مسجدى، و نمازهايى كه در ظرف بيست سال در آن خوانده شده چيست؟

جواب: هرگاه وقف آن محل براى مسجد ثابت نشود، و مالك وصيّتى هم نكرده باشد، اقامه نماز در آن جا بدون رضايت ورثه جايز نيست.

سؤال 215ـ اگر زمينى غصبى به مرور ايّام به صورت مسجد درآمده باشد، آيا مى توان بالاى آن، طبقات ديگرى ساخت؟ مثلا در طبقه اوّل ساختمان مسكونى، و در دوّم كتابخانه عمومى، و در طبقه سوّم درمانگاه ساخت؟

جواب: هرگاه زمين به طور يقين غصبى باشد، هيچ يك از اين تصرّفات درست نيست.

[ 77 ]

سؤال 216ـ عدّه اى گمان مى كنند كه خانقاه، خصوصيّت و شرافتى بر ساير امكنه مقدّسه دارد. لذا در آن جا جمع شده، و طلب حاجت نموده، و تبرّك تقسيم مى كنند. نظر جناب عالى چيست؟

جواب: خانقاه از بدعتهاى صوفيّه است، و در اسلام جايگاهى ندارد. از شركت در مجالس آن خوددارى كنيد.

سؤال 217ـ مسجد ما، به علّت قدمت بنا، رو به خرابى است. بدين جهت اهالى مى خواهند ساختمان آن را تجديد بنا كنند. بدين منظور، لازم است زمين مسجد به مقدار پنج متر، خاك بردارى شود، اگر اين خاكها دور ريخته شود، اشكال دارد؟

جواب: چنانچه آن مسجد يا مساجد ديگر احتياجى به آن خاك ندارند، و قابل فروش هم نيست، دور ريختن آن مانعى ندارد.

سؤال 218ـ متولّى مسجد داراى چه مسؤوليّتى است؟ و در قبال مسجد چه وظايفى دارد؟ آيا اداره مسجد و برنامه هاى آن به عهده متولّى است، يا هيئت امناى مسجد اين مسؤوليّتها را به عهده دارد؟

جواب: وظيفه متولّى آن است كه اگر مسجد موقوفاتى دارد، آنها را حفظ نموده، و صرف مسجد كند، و بقيّه امور مربوط به نمازگزاران است.

جواب: اشكالى ندارد.

سؤال 220ـ با توجّه به وجود متولّى منصوص، افراد خيّر بدون حضور و اجازه ايشان دست به تغيير بنا و ساختمان سازى نموده اند. نمازگزاردن در محلّ جديد مسجد چه حكمى دارد؟

جواب: بايد در اين گونه موارد با اجازه متولّى محترم كار كنند; ولى اگر برخلاف آن كارى انجام شده، ضررى به نماز خواندن در مسجد و حتّى ساختمانهاى جديد نمى رساند.

استفتائات جدید آیت الله مکارم جلد سوم